युवाको प्रयासमा स्थापना भएको अस्पताल

स्वास्थ्य उपचारकालागि कठिनाइ भोग्दै आएका ग्रामिण एवं सहरी क्षेत्रका वासिन्दाहरुको सुविधाकालागि झापाको दमकमा स्थापना गरिएको नमस्ते पब्लिक हस्पिलले सात वर्षसम्मको अवधिमा हजारौंलाई सेवा प्रदान गरिसकेको छ । 
निजी क्षेत्रको लगानीमा सञ्चालित सुविधा सम्पन्न अस्पताल मध्येको दमकमा नमस्ते पब्लिक हस्पिटल प्रालि यहााको दोस्रो ठुलो अस्पताल हो । प्रालिका अनुसार अस्पतालमा नाक, कान, घााटी रोग विशेषज्ञ सेवा र बाल तथा नवजात रोग विशेषज्ञको नियमित ओडिपी सेवा सञ्चालनमा ल्याइसकेको जानकारी दिएको छ । प्रालिका अध्यक्ष कुबेर भट्टराईका अनुसार नेपाल सरकारले तोकेको नियम पुरा गर्दै आवश्यक भौतिक पूर्वाधार, स्वास्थ्य उपकरणहरुसमेत पर्याप्त छ । अध्यक्ष भट्टराईले भने–‘यस अस्पतालले यहाा आउने विरामीहरुलाई छिटोभन्दा छिटो र सस्तो मूल्यमा गुणस्तरीय सेवा प्रदान गरेकोछ ।’
युवाको दृढ चाहना भयो भने गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा दिएर नमूनाका रुपमा चिनाउन सकिन्छ भन्ने कुरा पब्लिक हस्पिटलले प्रमाणित गरेर देखाएको छ । २०६६ सालमा ४ जना युवा चिकित्सकको अठोट र दृढतामा खोलिएको यो अस्पताललाई उदाहरणीय रुपमा विकास गरी हाल एउटा नमूना अस्पतालको रुपमा देख्न सकिन्छ । एउटा लक्ष्यका साथ लगनशील भएर अघि बढेको खण्डमा सफलता मिल्छ भन्ने कुराको उदाहरणका रुपमा पब्लिक हस्पिटलललाई लिन सकिन्छ । झापा जिल्लाको पश्चिमी क्षेत्रमा अवस्थित सुन्दर नगरी दमक नगरपालिकाको वार्ड नं. १३ स्थित पूर्व पश्चिम लोकमार्गसागै पश्चिम बस स्टेण्डमा स्थानीय स्वास्थ्यकर्मीद्वारा स्थापना गरिएको हेल्य केयर सेन्टर स्थापनाको छोटो समयमा नै स्थानीयवासीको चाहाना अनुरुप २०६९ सालमा नमस्ते पब्लिक हस्पिटल स्तरोन्तरी भएको हो । 
यस अस्पतालको विकास तीव्रगतिमा हुनुको प्रमुख कारण भनेकै सकारात्मक सोच बोकेका युवाहरुको नेतृत्व भएको प्रमाणित भैसकेको छ । यस अस्पतालका संचालक समितिका अध्यक्ष कुवेर भट्टराई भन्छन् –‘युवाशक्तिलाई विश्वास गरेर जिम्मेवारी दिएको खण्डमा जस्तोसुकै कठिन काम किन नहोस्, सही मार्गमा अघि बढाउाछन् भन्ने थुप्रै आधारहरु हाम्रा सामु स्थापित भैसकेका छन् ।’
अस्पतालमा हाल बाल तथा नवजात रोगको सेवा, मानसिक रोग, नाक, कान, घााटी रोगको सेवा, छाला रोगको उपचार सेवा दिइरहेको जनाएको छ । यसैगरी, अटोमेटिक कम्प्युटराइज मेशिनबाट ल्याब सेवा, फार्मेसी सेवा, एक्स रे सेवा, सञ्चालनमा ल्याएको जनाएको छ । अस्पतालले आफ्नै स्रोत र साधानबाट भविष्यमा विभिन्न स्वास्थ्यसाग सम्बन्धित शैक्षिक कार्यक्रमहरु पनि सञ्चालन गर्ने लक्ष्य लिएको छ । यसैगरी, डिजिटल एक्स रे, भिडियो एक्स रे, २४ सै घण्टा प्याथोलोजी सेवालगायत इमरजेन्सी सेवा सञ्चालन भइरहेको छ । ‘भविष्यमा रोग निधानको सम्पूर्ण विशेषज्ञता सहित नेपालको एउटै मात्र अस्पतालका रुपमा नमस्ते पब्लिक हस्पिटललाई स्थापित गर्ने हाम्रो चाहना हो । हामी त्यसतर्फ लम्किरहेका पनि छौा’–अध्यक्ष भट्टराईले भने ‘मेरो चाहना त कोही पनि विरामी नहुन् भन्ने हो तर, विरामी भइसकेपछि आफ्नै देशमा सम्पूर्ण सुविधा पाउनुपर्छ ।’ अध्यक्ष भट्टराईले सधैं निरोगी रहनलाई शारीरिक स्वतन्त्रता राख्नुपर्ने हानिकारण वस्तु सेवन नगर्ने  खानपिनमा कन्ट्रोल राख्नुपर्ने र निरन्तर व्यायाम गर्नुपर्ने सुत्र दिए । 
हाल यस अस्पतालमा ११ जना डाक्टरहरु सहीत ३५ जना प्रविधिक तथा कर्मचारीहरुबाट दैनिक ३ सयजना बिरामीलाई सेवा दिईरहेको छ । हस्पिटलले सेवाग्राहीहरुका लागि विभिन्न अतिरिक्त सुविधाहरु प्रदान गर्दै आएको छ । जसमा वृद्धवृद्धा, गरिब, अपाङ्गहरुलाई विशेष छुटको सुविधा, पर्याप्त उपचार कक्ष भएको, उपचार कक्षहरुमा एसी जडान गरिएको, कोलाहल रहित शान्त क्याविन सहितको विरामी भर्ना कक्ष रहेको छ । त्यसैगरी, अस्पताल परिसरमा २४ सै घण्टा सीसी क्यामराद्वारा निगरानी, बिजुली तथा




शुद्ध खानेपानीको २४ सै घण्टा ब्यवस्था, पर्याप्त पार्किङ्गको व्यवस्था गरिएको छ । तालिम प्राप्त तथा अनुभवी स्वास्थ्यकर्मीहरुद्वारा सेवा प्रदानका साथै सिर्जनशील स्वास्थ्यकर्मी युवाहरु संचालक रहेको चुस्त व्यवस्थापनमा सञ्चालित यस हस्पिटलले भविष्यमा पनि अन्य सुविधाहरु थप गर्दै जाने लक्ष लिएको छ ।
नमस्ते पब्लिक अस्पताललाई यसरी पनि हेर्न सकिन्छ : चिकित्सा पेसालाई इथिकल प्राक्टिस गर्ने उत्कृष्ट नमुना थलो । बिरामीको उचित ध्यान दिई सरल र सुलभ सेवा प्रदान गर्ने थलो । सहर केन्ऽित मात्र नभई गाउा एवम् दुर्गम भेगका जनतामा केन्ऽित सेवा । 
निकट भविष्यमा सुविधा सम्पन्न आफ्नै निजी भवन बनाउने उद्देश्य रहेको अध्यक्ष भट्टराईले जानकार दिए । ‘विभिन्न शिक्षण अस्पतालसाग सहकार्य गरी थप विशेषज्ञ डाक्टरको सुविधा विस्तार गर्ने हाम्रो योजना छ’–उनले भने ‘थप सेवा प्रदान गर्नका लागि अस्पताललाई १०० शैयामा विस्तार गर्नेछौं ।’ त्यसैगरी एक अक्षय कोष स्थापना गरी बृद्धा, अपाङ्ग, असाहाय, गरिव, दु:खीलाई नि:शुल्क सेवा प्रदान गर्ने व्यवस्था मिलाउने, आधुनिक प्रविधिलाई आत्मासात गर्दै प्रविधियुक्त अस्पताल बनाउने समेत तयारी भइरहेको उनको भनाई छ । 
स्वास्थ्य सेवा भनेको यस्तो क्षेत्र हो, जुन सरल तरिकाले उपलब्ध हुनुपर्छ । स्तरीय सेवा तथा सबैको पहुाच हुनु पनि अति जरुरी छ । 

पशुपालनमै समर्पित लीलादेवी

लीलादेव न्यौपाने, उर्लाबारीभरीमा परिचित नाम हो । उहाा बिहान सबेरै उठेदेखि बेलुका सुत्नुअघिसम्म गाईगोठमै भेटिनुहुन्छ । यो स्तम्भकार रिपोर्टिङका लागि उहााको उर्लाबारी–१ खोर्सानीबारीस्थित गाईफर्ममा पुग्दा लीलादेवी गाईलाई कुटी काट्दै हुनुहुन्थ्यो ।
विहान ४ बजेतिर उठ्यो गाईको गोबर सोहोर्‍यो अनि दूध दोहेर क्यान सफा गरेर बजार लान ठीक्क पारी दिएपछि उहााका श्रीमान्ले डेरीसम्म पुर्‍याउनुहुन्छ । श्रीमान्लाई दूध पठाइसकेपछि गाईलाई घाास कुाडो दिएर बाच्छा बााध्दैमा उनलाई विहानको करिव ८ बजिसक्छ । त्यसपछि हत्तपत्त घरमा खाना पकाएर छोरीहरुलाई स्कुल पठाउन हतारो हुन्छ उहाालाई । छोरीहरु स्कुल, कलेजबाट फर्किएपछि भनें लीलादेवीलाई काममा केही सहयोग पुग्दो रहेछ । छोरीहरुले बारीबाट घाास ल्याउने, पराल मिसाएर कुटी तयार गर्ने, गाईलाई पानी दिने नुहाइदिने काममा सहयोग गर्दा रहेछन् । घरपरिवारका सबैजनाले सहयोग गरेर यतिका मेहनत गर्दा लीलादेवी खर्च कटाएर मासिक २५ हजार आम्दानी गर्नुहुन्छ ।
४४ वर्षीया लीलादेवी न्यौपानेले एक वर्ष अगाडी २ लाख रुपैयाा ऋण लिनुभएको थियो । २ लाख ऋण लिएपछि उहाालाई आधुनिक तरिकाबाट गाईपालन गर्न मन लाग्यो । गाईपाल्ने त भइयो तर कसको सहयोग लिने न्यौपानेको मनमा अनेक प्रश्नहरु उब्जिएको थियो रे । पति नन्दकिशोर स्वदेशमा केही गर्न नसकेर विदेश पलायन हुने सोचमा हुनुहुन्थ्यो । उहााले आफ्नो पतिलाई आफू गाईपालन गर्ने सोच रहेको कुरा खुलासा गर्नुभयो । त्यत्तिकैमा उहााले श्रीमानलाई विदेश जानबाट रोक्नुभएको रहेछ । उहााका श्रीमान त्यही पुरानै पेशा(कपडा पसल)लाई निरन्तरता गर्नु थाल्नुभएको थियो । 
सधैंभरी श्रीमनकै पौरखमा बाच्नुपर्दा लीलादेवीलाई कहिले काहीा नरमाइलो लाग्थ्यो । मानिसले चाहयो भने के पो हुदौन भन्ने कुरा उहााको मनमा सधौभरि आइरहन्थ्यो । त्यो दुई लाख रुपैयालाई गाई पालनमा लगानी गर्ने निश्चित भइसकेको थियो । घर देखि ५० मिटर पश्चिम–उत्तर तिरको धान रोप्ने खेतको करिब १ कठ्ठा जमिनमा गाई पालनका लागि चाहिने भौतिक पूर्वाधार निर्माण कार्य सम्पन्न त भयो । तर त्यतिखेरसम्म पनि न्यौपानेलाई गाई कताबाट ल्याउने कुराको टुङ्गो भएको थिएन ।
विभिन्न जानकार व्यक्तिको सल्लाहमा युवा स्वरोजगार कोषबाट लिएको ऋणबाट एक वर्ष अगाडी ५५ हजारका दरले दुईवटा गाई ल्याउनुभएको थियो । जसमा जर्सी र  होलस्टेन जातका रहेका छन् । अहिले आएर उहााको गोठमा ६ वटा माउ र तिनका ५ वटा बाच्छा छन् । जसमा ५ वटा दूधालु रहेका छन् । उहााको गोठबाट दैनिक २५ लिटर दूध उत्पादन हुने गरेको छ । कम मुल्यमा दूध बेच्नुपर्ने बाध्यता रहेको उहााको गुनासो छ भन्नुहुन्छ –‘गााउ भएकाले कम मूल्यमा दूध बेच्नुपरेको छ ।’ कम मल्यमा दूध बेच्दा पनि उहााले अहिले मासिक सम्पूर्ण खर्च कटाएर २५ हजार आम्दानी गर्नुहुन्छ । 
उहाा भन्नुहुन्छ–‘स्वरोजगार कोष अन्तर्गत मैले ऋण पाएकी थिइान भने सायद मेरो श्रीमान अहिले वैदेशीक रोजगारीमा पुगिसक्नुभएको हुन्थ्यो ।’
युवा स्वरोजगार कोषको सहकार्यमा उर्लाबारीस्थित सिर्जना बचत तथा ऋण सहकारी सस्थाले महिलाहरुलाई बिना धितो सस्तो ब्याजदरमा ऋण उपलब्ध गराउदै आएको छ । ऋण पाएर कतिपय स्वरोजगार भइसकेका छन् त कोही स्वरोजगार बन्ने क्रममा छन् । स्वरोजगार कोषबाट पाएको रकमबाट महिला उद्यमीहरुले उत्पादनमुखी क्षेत्रमा लगानी गरेर मनग्गे आम्दानी गरिरहेका छन् । समाजमा उनीहरुले कृषि क्षेत्रमा आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाउन सफल पनि भएका छन् । उर्लाबारी स्थित नारी सिर्जना बचत तथा ऋण सहकारी मार्फत् युवा स्वरोजगार कोषको रकम लिएर धेरै महिलाले स्वरोजगार बन्ने अवसर पाएका छन् । 
गाईको दूध र दूधजन्य वस्तुको बढ्दै गर्दा गाईपालन व्यवसायिक रुपमा अघि बढेको हो । जिल्ला पशु सेवा कार्यालयका अनुसार अहिलेसम्म मोरङ जिल्लामा ४४ वटा आधुनिक गाई फार्म व्यवसायिक रुपमा सञ्चालनमा छन् । अहिले युवा स्वरोजगार कोषबाट कम व्याजदरमा ऋण पाउन थालेपछि राजनीतिक दलमा लागेका युवा, समाजसेवी र विदेशबाट फर्किएका युवाहरु पनि व्यवयायिक पशु पालनमा लागेका छन् । जिल्लामा उत्पादन हुने दूधको ७५ प्रतिशत उत्पादन यी गाई फार्मबाट हुने गरेको छ । जिल्लामा दैनिक ३० लाख लिटर दूध उत्पादन हुने गरेको छ । जिल्ला पशु सेवा कार्यलय मोरङका प्रमुख डा. आशोककुमार सिंहले अधिकांश फार्महरुलाई युवा स्वारोजगार कोष अन्तर्गत कर्जा प्रभाह गरिनुका साथै यसबाट कोषले समयमै किस्ता पाउने गरेको जानकारी दिनुभयो । 
उसै पनि कृषिप्रधान देश नेपालमा कृषि क्षेत्रमा लाग्नुलाई  स्वाभाविक नै मान्न सकिन्छ, तर मानिसहरु कृषि क्षेत्रमा कमै मात्र लाग्ने गरेकाले यसमा आफ्नो उपस्थितिलाई देखाउन सकिरहेका छैनन् । पछिल्लो समयमा वैदेशिक रोजगारबाट फकर््ेmर स्वदेशमै केही गर्नुपर्छ भन्नेहरुको संख्या धेरै छ । त्यसमा पुरुष संख्या धेरै भएतापनि पुरुषप्रदान देश नेपालमा महिलाहरुले थालनी गरेको गाईपालन व्यवसायलाई एक उदाहरणका रुपमा लिन सकिन्छ । पशु सेवा कार्यालय मोरङका प्रमुख डा. अशोक सिंह जिल्लामा कृषि सम्बन्धि हुने गरेका विभिन्न अन्तिरक्रिया, सभा/समारोह, गोष्ठिमा महिलाहरुको सहभागिता धेरै हुने गरेको बताउनुहुन्छ ।