मोहन भट्टराई
जिल्लाका जंगलहरुमा पाईने विभिन्न वन्यजन्तु र पंक्षिहरुको चोरीशिकारी बढेको छ । चोरी शिकारीका कारण वन्यजन्तु र पंक्षिहरुको अस्तित्व संकटमा पर्न थालेको छ ।
जिल्लाको पूर्वीउत्तरी क्षेत्रमा पर्ने भोगटेनी, सिंहदेवी, लेटाङ, जाँते, टाँडी, मधुमल्ला, रमितेखोला एवं बयरवन, केरौन, बेलबारी, पथरीशनिश्चरेलगायतका गाविसको जंगलमा पाइने वन्यजन्तु तथा पंक्षिहरुको चोरीशिकार हुने क्रम तीव्ररुपमा बढेको हो । केही वर्षयता ती क्षेत्रका जंगलमा बाँदर, मृग, हरिण, स्याल, बँदेल, दुम्सी, सालक, सुनगोरोजस्ता वन्यजन्तु र कालिज, हुचिल, गिद्ध जस्ता पंक्षिहरुको संख्या चोरी शिकारीका कारण घटेको हो ।
२ वर्षअघि मानववस्ती भएको ठाउँमा आउने वन्यजन्तु अहिले जंगलमा भेट्न गाह्रो पर्ने गरेको मोरङ बयरवनस्थित ग्रामिण सुधार सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहका कोषाध्यक्ष खड्ग बस्नेत बताउँछन् । शिकारीहरुले दिनदहाडै वन्यजन्तुमार्ने गरेको उनको भनाई छ ।
पैसाको प्रलोभन र शौखपुरा गर्न चोरीशिकारी ः
जुन चीज बजारमा कम पाइन्छ, त्यसको बजार भाऊ र माग पनि बढी नै हुन्छ । यो त अर्थशाश्त्रको नियम नै हो । यस्तै, कतिपय यस्ता वन्यजन्तु तथा पंक्षी पनि छन् जुन चाहीं नेपालमा मात्र पाइन्छ । पाएसम्म जीउँदै र नपाएमा ती वन्यजन्तु र पंक्षीहरुका अंगप्रतयंगमात्र पनि धेरै मूल्यमा विक्री हुने भएकोले धेरै पैसा कमाउने प्रलोभनमा पारी तस्करहरुले स्थानीयलाई प्रयोग गर्ने गरेका हुन्छन् ।
अझैपनि गाउँघरमा जमिनदार, महाजनहरु शिकार गर्नुप्रतिष्ठा कै रुपमा लिने गरेका छन् । उनीहरु वर्षमा एकदुई पटक शिकार गर्न जंगल जाने गरेका छन् । अरुबेला सहरतिर या विदेशमा रहेका व्यक्तिहरु दसैंतिहार जस्ता चाडपर्वमा घर आउने र यसैबेला नजिकैको जंगलमा शिकारखेल्न जाने गर्छन् । यसले पनि लोपोन्मुख सुचीमा रहेका वन्यजन्तुहरुको अस्तित्व संकटमा परेको छ । चाडपर्वमा घरभरी मासुको उरुङ भएपनि शौख पूरागर्न शिकार गर्नेगरेकोले पनि चोरीशिकारी बढेको हो ।
तर, सामुदायिक वनहरुले संरक्षण गरेका कारण उजाड भएको वन क्षेत्र घनाभएपछि वन्यजन्तुको संख्या बढेको र चोरीशिकारी पनि बढेको सामुदायिक वन उपभोक्ता जिल्ला महासंघ मोरङका अध्यक्ष अग्नी पौडेलको बुझाई छ । ‘विगतको तुलनामा वन्यजन्तु चोरीशिकारी अली बढेको सही हो, यसको मुख्य कारण भनेको उपभोक्ता समूहले वन संरक्षण गरेपछि घनाजंगल बढ्दै गयो, वन्यजन्तुको संख्या पनि बढेपछि चोरी शिकारी पनि बढेको हो भन्ने लाग्छ’ उनले भने । सालक, दुम्सी, चित्तल, हुचिल लगायतका लोपोन्मुख वन्यजन्तु चोरी निकासी बढेको हो । हाड, छाला, मासु, पित्त, रौं, दाँत बिक्री गरेर धेरै पैसा कमाउनका लागि वन्यजन्तुको चोरी शिकारी हुने गरेको स्थानीयको भनाइ छ । सालकको खपटा किन्नकालागि खरिदे गाउँमै आउने भएकाले शिकारीहरु लुकीछिपी सालकको चोरी शिकारीमा लाग्ने गरेका छन् । उनीहरुका अनुसार एउटा सालकको खपटा १० हजार देखि २० हजारसम्ममा बिक्री हुन्छ ।
यस्तै, १ लाखदेखि ३ लाख सम्ममा बिक्री हुने भएकाले जिल्लामा हुचिलको चोरी शिकारी बढ्दो छ । वन्यजन्तु मारिएको विषयमा जानकारी आएपछि घट्नास्थल पुग्ने प्रहरी समेत उल्टै त्यसको मासु खाएर फर्किने गरेको स्थानीयको आरोप छ ।
हतियार फिर्ता गरेका कारण चोरीशिकारी बढ्यो ः
द्वन्द्वका समयमा स्थानिय प्रशासनमा बुझाईएका हतियार फिर्ता भएपछि वन्यजन्तु र पंक्षिहरुको चोरीशिकारी मौलाएको छ । तिनै फिर्ता भएका भरुवा बन्दुक शिकारीले बढी मात्रामा प्रयोग गर्ने गरेका छन् । बयरवनको ग्रामिणसुधार सामुदाियक वनका पदाधिकारीहरुले विभिन्न समयमा गरी आधादर्जन घरेलु हतियार बरामद गरेका थिए । वन क्षेत्रमा चोरीशिकारी गर्न लागेको अवस्थामा वन पदाधिकारी र गस्ती टोलीले हतियारसहित केही शिकारीहरुलाई समातेका थिए । उनीहरुलाई वन समूहले आन्तरिक कारवाही गरेर आइन्दा नगर्ने सर्त छोडेको वन समूहका कोषाध्यक्ष खड्ग बस्नेत बताउँछन् ।
तस्करको सञ्जाल ः
केही महिनाअघि प्रहरीले बँदेलसहित चोरी शिकारीमा संलग्न ३ जनाशरणार्थीलाई पक्राउ गरेको थियो । भुटानी शरणार्थी शिविर शनिश्चरेका २६ वर्षीय डिकबहादुर राई, २८ वर्षीय कर्णबहादुर सुब्बा र पथरी १ का मारुती भेन चालक ३९ वर्षीय हेमकुमार लिम्बूलाई उर्लाबारी प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो ।
तीन युवाले पथरीको जंगलमा गोली हानेर बँदेल मारी हेमकुमार लिम्बूको को १ च ४२७९ नम्बरको भेनमा हालेर बिहान साढे चार बजेको समयमा उर्लाबारीतर्फ लैजाँदै गरेका उनीहरुलाई प्रहरीले आवश्यक कारबाहीका लागि बँदेल, पक्राउ परेका व्यक्ति तथा भेनलाई सेक्टर वन कार्यालय मंगलबारेमा बुझाएको थियो । पक्राउ परेकाहरूले तस्करीमा संलग्न पथरीका अर्कै व्यक्तिले आफूहरूलाई प्रयोग गर्ने गरेको प्रहरीमा बयान दिएकाले तस्करीको सञ्जाल रहेको पुष्टि भएको प्रहरीको भनाई छ ।
त्यस्तै, जाँतेको बसन्तहरियाली सामुदायिक वनका पदाधिकारीले विक्री गर्न लागिएको अवस्था तीन वटा टोक्के (गोरो) फेला पारी सेक्टर वन कार्यालय मंगलबारेलाई बुझाएका थिए । ती भेटिएका टोक्के सेक्टरवनकै कार्यालय हाता भित्र रहेको जंगलमा छोडिएको थियो । यसैगरी, बयरवनको ग्रामिणसुधार सामुदायिक वन क्षेत्रमा दैनिक जसो शिकारीहरु बँदेल र दुम्सी मार्न पासो थापेर बसेको भेटिने गरेको एक स्थानिय बताउँछन् । तस्करहरुले बँदेलको मासु प्रतिकिलो ७ सय रुपैयाँदेखि एक हजार रुपैयाँसम्ममा उर्लाबारी, पथरी, बेलबारी, इटहरी, विराटनगरसम्म लगेर बिक्री गर्ने गरेको स्रोत बताउँछ । शिकारीहरुले चोरी गरेर वन्यजन्तु मारेको प्रहरी प्रशासन तथा सम्बन्धित निकायमा खबर गर्नेलाई ज्यानमार्ने किसीमका धम्की दिने गरेकाले कतिपय यस्ता घटनाहरु बाहिर नआउने स्रोतको भनाई छ ।
छुट्टै वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रण इकाइ स्थापना ः
वन्यजन्तु चोरी शिकार तथा अवैद्य व्यापार नियन्त्रण गर्ने विषयमा नेपाल प्रहरीको अनुसन्धान व्युरो र विश्व वन्यजन्तु कोषबीच गत असार सहमतिपत्रमा हस्ताक्षर भएको छ ।
नेपालका दुर्लभ तथा महत्वपूर्ण वन्यजन्तुको चोरी शिकारी तथा तीनको अंग प्रत्यंगको गैरकानूनी व्यापार नियन्त्रणका लागि ती दुई संस्था मिलेर पाँच वर्षसम्म कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सहमतिपत्रमा हस्ताक्षर भएको हो ।
सो सम्झौताअनुसार वन्यजन्तुको चोरी शिकारी नियन्त्रणको लागि नेपाल प्रहरीले चलाउने कार्यक्रमका लागि कोषले आर्थिक र प्राविधिक सहयोग उपलब्ध गराउनेछ । उक्त समझदारीअनुसार नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोअन्तर्गत छुट्टै वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रण इकाइ स्थापना गर्ने, नेपाल प्रहरीका विभिन्न इकाइलाई वन्यजन्तुको चोरी सिकार तथा अवैध व्यापार नियन्त्रण कार्यमा परिचालन गर्न समन्वय गर्ने, सुक्ष्मरुपमा अनुसन्धान तथा अन्वेषण गर्ने, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रबाट स्रोत तथा साधनको आवश्यक व्यवस्था गर्नेलगायत कार्य रहेका छन् ।
त्यस्तै प्रहरीको जनशक्तिलाई वन्यजन्तु तथा अपराध नियन्त्रण एवम् अनुसन्धानसँग सम्बन्धित विषयमा दक्षता अभिवृद्धि गर्न सहयोग गर्ने तथा वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रणका लागि राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रयोग भएका नवीनतम प्रविधिको प्रयोगमा कर्मचारीको क्षमता अभिवृद्धि गर्न पहल गर्ने उद्देश्य राखिएको छ ।
नियन्त्रणका लागि ः
वन्यजन्तु तथा पंक्षी चोरीशिकारी नियन्त्रणका लागि पहिलो कुरा घरेलु हतियार निर्मूल गरिनु पर्ने र जनचेतना वृद्धि गर्नु आवश्यक हुन्छ । जिल्ला वन उपभोक्ता महासंघ मोरङका अध्यक्ष अग्नी पौडेल वन कर्मचारीले हतियार सहित वन गस्ती गर्ने र वन समूहहरु पनि सचेत भएर लाग्ने हो भने चोरीशिकारी नियन्त्रण हुने विश्वास व्यक्त गर्छन् ।
कारवाहीमा समस्या ः
सामुदायिक वन क्षेत्रभित्र भएका चोरीशिकारीका घटनामा संलग्नलाई गाउँघरतिरै मिलाएर छोडिने गरेकोले त्यस्ता मुद्दाहरु जिल्लासम्म आइनपुग्ने गरेको जिल्ला वन कार्र्यालय मोरङमुद्दा फाँटका रामलाल ठाकुर बताउँछन् । यस्तै, हतियारसहित पक्राउ परेका व्यक्तिहरुको सवालमा हातहतियार तथा खरखजाना सम्बन्धि मुद्दा जिल्ला प्रशासन कार्यालयले हेर्ने भएकोले वन कार्यालयको त्यसमा त्यति हात नहुने उनको भनाई छ ।
सजाय ः
वन ऐन ०४९ मा संरक्षित सूचीमा पर्ने २७ किसिमका वन्यजन्तु चोरी शिकारी गर्नेहरूका लागि १५ वर्षसम्म कैद र डेढलाख रुपियाँसम्म जरिवानाको व्यवस्था छ । सामान्य वन्यजन्तुका लागि दुई वर्षसम्म कैद, १० हजार रुपियाँ जरिवाना अथवा दुवै सजाय हुने व्यवस्था छ ।
जिल्लाका जंगलहरुमा पाईने विभिन्न वन्यजन्तु र पंक्षिहरुको चोरीशिकारी बढेको छ । चोरी शिकारीका कारण वन्यजन्तु र पंक्षिहरुको अस्तित्व संकटमा पर्न थालेको छ ।
जिल्लाको पूर्वीउत्तरी क्षेत्रमा पर्ने भोगटेनी, सिंहदेवी, लेटाङ, जाँते, टाँडी, मधुमल्ला, रमितेखोला एवं बयरवन, केरौन, बेलबारी, पथरीशनिश्चरेलगायतका गाविसको जंगलमा पाइने वन्यजन्तु तथा पंक्षिहरुको चोरीशिकार हुने क्रम तीव्ररुपमा बढेको हो । केही वर्षयता ती क्षेत्रका जंगलमा बाँदर, मृग, हरिण, स्याल, बँदेल, दुम्सी, सालक, सुनगोरोजस्ता वन्यजन्तु र कालिज, हुचिल, गिद्ध जस्ता पंक्षिहरुको संख्या चोरी शिकारीका कारण घटेको हो ।
२ वर्षअघि मानववस्ती भएको ठाउँमा आउने वन्यजन्तु अहिले जंगलमा भेट्न गाह्रो पर्ने गरेको मोरङ बयरवनस्थित ग्रामिण सुधार सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहका कोषाध्यक्ष खड्ग बस्नेत बताउँछन् । शिकारीहरुले दिनदहाडै वन्यजन्तुमार्ने गरेको उनको भनाई छ ।
पैसाको प्रलोभन र शौखपुरा गर्न चोरीशिकारी ः
जुन चीज बजारमा कम पाइन्छ, त्यसको बजार भाऊ र माग पनि बढी नै हुन्छ । यो त अर्थशाश्त्रको नियम नै हो । यस्तै, कतिपय यस्ता वन्यजन्तु तथा पंक्षी पनि छन् जुन चाहीं नेपालमा मात्र पाइन्छ । पाएसम्म जीउँदै र नपाएमा ती वन्यजन्तु र पंक्षीहरुका अंगप्रतयंगमात्र पनि धेरै मूल्यमा विक्री हुने भएकोले धेरै पैसा कमाउने प्रलोभनमा पारी तस्करहरुले स्थानीयलाई प्रयोग गर्ने गरेका हुन्छन् ।
अझैपनि गाउँघरमा जमिनदार, महाजनहरु शिकार गर्नुप्रतिष्ठा कै रुपमा लिने गरेका छन् । उनीहरु वर्षमा एकदुई पटक शिकार गर्न जंगल जाने गरेका छन् । अरुबेला सहरतिर या विदेशमा रहेका व्यक्तिहरु दसैंतिहार जस्ता चाडपर्वमा घर आउने र यसैबेला नजिकैको जंगलमा शिकारखेल्न जाने गर्छन् । यसले पनि लोपोन्मुख सुचीमा रहेका वन्यजन्तुहरुको अस्तित्व संकटमा परेको छ । चाडपर्वमा घरभरी मासुको उरुङ भएपनि शौख पूरागर्न शिकार गर्नेगरेकोले पनि चोरीशिकारी बढेको हो ।
तर, सामुदायिक वनहरुले संरक्षण गरेका कारण उजाड भएको वन क्षेत्र घनाभएपछि वन्यजन्तुको संख्या बढेको र चोरीशिकारी पनि बढेको सामुदायिक वन उपभोक्ता जिल्ला महासंघ मोरङका अध्यक्ष अग्नी पौडेलको बुझाई छ । ‘विगतको तुलनामा वन्यजन्तु चोरीशिकारी अली बढेको सही हो, यसको मुख्य कारण भनेको उपभोक्ता समूहले वन संरक्षण गरेपछि घनाजंगल बढ्दै गयो, वन्यजन्तुको संख्या पनि बढेपछि चोरी शिकारी पनि बढेको हो भन्ने लाग्छ’ उनले भने । सालक, दुम्सी, चित्तल, हुचिल लगायतका लोपोन्मुख वन्यजन्तु चोरी निकासी बढेको हो । हाड, छाला, मासु, पित्त, रौं, दाँत बिक्री गरेर धेरै पैसा कमाउनका लागि वन्यजन्तुको चोरी शिकारी हुने गरेको स्थानीयको भनाइ छ । सालकको खपटा किन्नकालागि खरिदे गाउँमै आउने भएकाले शिकारीहरु लुकीछिपी सालकको चोरी शिकारीमा लाग्ने गरेका छन् । उनीहरुका अनुसार एउटा सालकको खपटा १० हजार देखि २० हजारसम्ममा बिक्री हुन्छ ।
यस्तै, १ लाखदेखि ३ लाख सम्ममा बिक्री हुने भएकाले जिल्लामा हुचिलको चोरी शिकारी बढ्दो छ । वन्यजन्तु मारिएको विषयमा जानकारी आएपछि घट्नास्थल पुग्ने प्रहरी समेत उल्टै त्यसको मासु खाएर फर्किने गरेको स्थानीयको आरोप छ ।
हतियार फिर्ता गरेका कारण चोरीशिकारी बढ्यो ः
द्वन्द्वका समयमा स्थानिय प्रशासनमा बुझाईएका हतियार फिर्ता भएपछि वन्यजन्तु र पंक्षिहरुको चोरीशिकारी मौलाएको छ । तिनै फिर्ता भएका भरुवा बन्दुक शिकारीले बढी मात्रामा प्रयोग गर्ने गरेका छन् । बयरवनको ग्रामिणसुधार सामुदाियक वनका पदाधिकारीहरुले विभिन्न समयमा गरी आधादर्जन घरेलु हतियार बरामद गरेका थिए । वन क्षेत्रमा चोरीशिकारी गर्न लागेको अवस्थामा वन पदाधिकारी र गस्ती टोलीले हतियारसहित केही शिकारीहरुलाई समातेका थिए । उनीहरुलाई वन समूहले आन्तरिक कारवाही गरेर आइन्दा नगर्ने सर्त छोडेको वन समूहका कोषाध्यक्ष खड्ग बस्नेत बताउँछन् ।
तस्करको सञ्जाल ः
केही महिनाअघि प्रहरीले बँदेलसहित चोरी शिकारीमा संलग्न ३ जनाशरणार्थीलाई पक्राउ गरेको थियो । भुटानी शरणार्थी शिविर शनिश्चरेका २६ वर्षीय डिकबहादुर राई, २८ वर्षीय कर्णबहादुर सुब्बा र पथरी १ का मारुती भेन चालक ३९ वर्षीय हेमकुमार लिम्बूलाई उर्लाबारी प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो ।
तीन युवाले पथरीको जंगलमा गोली हानेर बँदेल मारी हेमकुमार लिम्बूको को १ च ४२७९ नम्बरको भेनमा हालेर बिहान साढे चार बजेको समयमा उर्लाबारीतर्फ लैजाँदै गरेका उनीहरुलाई प्रहरीले आवश्यक कारबाहीका लागि बँदेल, पक्राउ परेका व्यक्ति तथा भेनलाई सेक्टर वन कार्यालय मंगलबारेमा बुझाएको थियो । पक्राउ परेकाहरूले तस्करीमा संलग्न पथरीका अर्कै व्यक्तिले आफूहरूलाई प्रयोग गर्ने गरेको प्रहरीमा बयान दिएकाले तस्करीको सञ्जाल रहेको पुष्टि भएको प्रहरीको भनाई छ ।
त्यस्तै, जाँतेको बसन्तहरियाली सामुदायिक वनका पदाधिकारीले विक्री गर्न लागिएको अवस्था तीन वटा टोक्के (गोरो) फेला पारी सेक्टर वन कार्यालय मंगलबारेलाई बुझाएका थिए । ती भेटिएका टोक्के सेक्टरवनकै कार्यालय हाता भित्र रहेको जंगलमा छोडिएको थियो । यसैगरी, बयरवनको ग्रामिणसुधार सामुदायिक वन क्षेत्रमा दैनिक जसो शिकारीहरु बँदेल र दुम्सी मार्न पासो थापेर बसेको भेटिने गरेको एक स्थानिय बताउँछन् । तस्करहरुले बँदेलको मासु प्रतिकिलो ७ सय रुपैयाँदेखि एक हजार रुपैयाँसम्ममा उर्लाबारी, पथरी, बेलबारी, इटहरी, विराटनगरसम्म लगेर बिक्री गर्ने गरेको स्रोत बताउँछ । शिकारीहरुले चोरी गरेर वन्यजन्तु मारेको प्रहरी प्रशासन तथा सम्बन्धित निकायमा खबर गर्नेलाई ज्यानमार्ने किसीमका धम्की दिने गरेकाले कतिपय यस्ता घटनाहरु बाहिर नआउने स्रोतको भनाई छ ।
छुट्टै वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रण इकाइ स्थापना ः
वन्यजन्तु चोरी शिकार तथा अवैद्य व्यापार नियन्त्रण गर्ने विषयमा नेपाल प्रहरीको अनुसन्धान व्युरो र विश्व वन्यजन्तु कोषबीच गत असार सहमतिपत्रमा हस्ताक्षर भएको छ ।
नेपालका दुर्लभ तथा महत्वपूर्ण वन्यजन्तुको चोरी शिकारी तथा तीनको अंग प्रत्यंगको गैरकानूनी व्यापार नियन्त्रणका लागि ती दुई संस्था मिलेर पाँच वर्षसम्म कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सहमतिपत्रमा हस्ताक्षर भएको हो ।
सो सम्झौताअनुसार वन्यजन्तुको चोरी शिकारी नियन्त्रणको लागि नेपाल प्रहरीले चलाउने कार्यक्रमका लागि कोषले आर्थिक र प्राविधिक सहयोग उपलब्ध गराउनेछ । उक्त समझदारीअनुसार नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोअन्तर्गत छुट्टै वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रण इकाइ स्थापना गर्ने, नेपाल प्रहरीका विभिन्न इकाइलाई वन्यजन्तुको चोरी सिकार तथा अवैध व्यापार नियन्त्रण कार्यमा परिचालन गर्न समन्वय गर्ने, सुक्ष्मरुपमा अनुसन्धान तथा अन्वेषण गर्ने, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रबाट स्रोत तथा साधनको आवश्यक व्यवस्था गर्नेलगायत कार्य रहेका छन् ।
त्यस्तै प्रहरीको जनशक्तिलाई वन्यजन्तु तथा अपराध नियन्त्रण एवम् अनुसन्धानसँग सम्बन्धित विषयमा दक्षता अभिवृद्धि गर्न सहयोग गर्ने तथा वन्यजन्तु अपराध नियन्त्रणका लागि राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रयोग भएका नवीनतम प्रविधिको प्रयोगमा कर्मचारीको क्षमता अभिवृद्धि गर्न पहल गर्ने उद्देश्य राखिएको छ ।
नियन्त्रणका लागि ः
वन्यजन्तु तथा पंक्षी चोरीशिकारी नियन्त्रणका लागि पहिलो कुरा घरेलु हतियार निर्मूल गरिनु पर्ने र जनचेतना वृद्धि गर्नु आवश्यक हुन्छ । जिल्ला वन उपभोक्ता महासंघ मोरङका अध्यक्ष अग्नी पौडेल वन कर्मचारीले हतियार सहित वन गस्ती गर्ने र वन समूहहरु पनि सचेत भएर लाग्ने हो भने चोरीशिकारी नियन्त्रण हुने विश्वास व्यक्त गर्छन् ।
कारवाहीमा समस्या ः
सामुदायिक वन क्षेत्रभित्र भएका चोरीशिकारीका घटनामा संलग्नलाई गाउँघरतिरै मिलाएर छोडिने गरेकोले त्यस्ता मुद्दाहरु जिल्लासम्म आइनपुग्ने गरेको जिल्ला वन कार्र्यालय मोरङमुद्दा फाँटका रामलाल ठाकुर बताउँछन् । यस्तै, हतियारसहित पक्राउ परेका व्यक्तिहरुको सवालमा हातहतियार तथा खरखजाना सम्बन्धि मुद्दा जिल्ला प्रशासन कार्यालयले हेर्ने भएकोले वन कार्यालयको त्यसमा त्यति हात नहुने उनको भनाई छ ।
सजाय ः
वन ऐन ०४९ मा संरक्षित सूचीमा पर्ने २७ किसिमका वन्यजन्तु चोरी शिकारी गर्नेहरूका लागि १५ वर्षसम्म कैद र डेढलाख रुपियाँसम्म जरिवानाको व्यवस्था छ । सामान्य वन्यजन्तुका लागि दुई वर्षसम्म कैद, १० हजार रुपियाँ जरिवाना अथवा दुवै सजाय हुने व्यवस्था छ ।
