शौचालय नबनाउनेलाई सरकारी सेवाबाट बञ्चित गरिनेछ

फडिन्द्रनाथ अधिकारी गाविस सचिव
अध्यक्ष
खानेपानी तथा सरसफाई स्वच्छता समन्वय समिती बयरवन, मोरङ

गाविसलाई कहिले खुल्ला दिसामुक्त (ओडिएफ) घोषणा गर्दै हुनुहुन्छ ?
हामी २०६८ साल साउनदेखि यस गाविसलाई खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा गर्ने अभियानमा छौं । शौचालय किन आवस्यक छ भन्ने बारे हामीले निरन्तर काउन्सिलिङको काम गरिरहेका छौं । २०६८ सालमा हामीले काउन्सिलिङ सुरु गर्दा ४० प्रतिशत मात्र घरपरिवारमा शौचालय थियो । यो २ वर्षको दौरानमा ८० प्रतिशतको घरमा शौचालय बनिसकेको अवस्था छ । अब चैत मसान्तभित्र ९५ प्रतिशत या त्यो भन्दाबढी घरमा शौचालय निर्माण गरेर यो गाविसलाई खुल्ला दिसामुक्त घोषणा गर्ने अभियानमा छौं । नेपाल सरकारको नियम अनुसार ९० प्रतिशत शौचालय बनाईसकेपछि त्यस गाविसलाई खुल्ला दिसामुक्त घोषणा गर्न मिल्छ । हामीले सकेसम्म पुरै गरौं नसके कम्तिमा ९५ प्रतिशतसम्म पुरा गरेर खुल्ला दिसामुक्त घोषणा गर्ने लक्ष लिएका छौं ।
अहिलेसम्मको नतिजाले चैत मसान्तसम्ममा गाविसलाई ओडिएफ घोषणा गर्ने आधार तयार भएको देखिन्छ त ?
हामीले लिएको लक्ष पुरा हुने देखिन्छ । वडा नं. १,२,३ मा केही समस्या छ । त्यसमा अलिबढी मेहनत गर्नुपर्ने छ । अरु वडामा त लगभग पुरा भईसकेको अवस्था छ ।
वडा नं. १,२,३ मा चाहीं के समस्या रहेछ ?
समस्या त खासगरी कमजोर आर्थिक अवस्था नै हो । चेतनाको अभाव पनि त्यसमा संगसंगै जोडिन्छ । पहिला हामी काउन्सिलिङको चरणमा थियौं, अहिले दबावमूलक कार्यक्रमको चरणमा छौं । शौचालय बनाउनेलाई हामीले सरसफाई परिचयपत्र वितरण गरेका छौं । जोसंग परिचयपत्र छैन उसको गाविसबाट हुने सबै सेवाहरु रोका छौं । गत साउनदेखि सरसफाई परिचयपत्र अनिवार्य भनेर लागू गरेपछि घरमा चर्पी नहुने केहीले ३ महिनापछि बनाउने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । आब आउादा पनि उनीहरुले नबनाएको पाइएमा त्यस्ता व्यक्तिको कुनै काम गर्दैनौं ।
आर्थिक अवस्था कमजोर भएकै कारणले शौचालय बनाउन नसक्नेहरुका लागि के  गर्ने योजना छ ?
त्यस्ता परिवारको संख्या एकदमै न्यून होला, जहासम्म १/२ प्रतिशत मात्र होला । तिनीहरुको पहिचान गरी अन्त्यसम्ममा न्यूनतम मूल्यमा सामाग्री उपलब्ध गराएर शौचालय बनाउन उत्प्रेरित गर्नेछौं ।
यो अभियानमा राजनीतिक दलको तर्फबाट कत्तिको सहयोग मिलेको छ ?
सहयोग पाइरहेका छौं । हाम्रो एउटा गाविसस्तरीय सरसफाई समिती छ, त्यसमा राजनीतिक दल र लक्षित वर्गका प्रतिनिधिहरु हामी सबै एकै ठाउामा बसेर कार्ययोजना बनाएर काम गरिरहेका छौं ।
विद्यालयहरुमा दिसा धोएपछि साबुनपानीले हात धुनुपर्छ भनेर सिकाइन्छ तर तिनै विद्यालयमा साबुन र पानीको व्यवस्था छैन, त्यस्ता विद्यालयहरुलाई के गर्नुहुन्छ ?
हामी विद्यालयका शिक्षक प्रतिनिधिसंग चााडै मिटिङ बस्दैछौं । वातावरण दिवसका अवसरमा गाविसको तर्फबाट केही साबुन खरिद गरिदिने योजना छ । साथै शिक्षक, विद्यार्थीसंग बसेर अन्तरकृया र काउन्सिलिङ गर्ने छौं ।
एउटा शौचालय बनाएर मात्र सरसफाईका सबै प्रकृया पुरा हुन्छन् ?
हुादैन ।
अरु के के गर्नुपर्छ होला ?
शौचालय बनाएर मात्र हुादैन । सबैभन्दा ठूलो कुरा शौचालय प्रयोग गर्नुपर्छ । त्यो संगसंगै बाटो सडक किनारमा गाई वस्तु बााध्ने, फोहोर फाल्ने दिसा गर्ने जुन परम्परा छ त्यसलाई जबसम्म तोड्दैनौं तबसम्म हामी स्वस्थ र सभ्य हुन सक्दैनौं ।
कुराकानीको अन्त्यमा बयरवनवासीलाई केही भन्नु छ की ?
सरसफाईको लागि हामीलाई शौचालयको आवस्यकता पर्छ । जोसंग जति पूाजी छ, जस्तो आर्थिक हैसियत छ त्यो अनुसारको शौचालय बनाऔं । अर्काको नक्कल नगरौं । अर्काको राम्रो शौचालय देखेर त्यस्तै कल्पना नगरौं । आफ्नो पूाजी अनुसारको बनाऔं । फोहोर लुकाउनु पर्ने हो, त्यसका लागि हाम्रो आर्थिक अवस्थाले जे जति भ्याउाछ त्यसलाई मध्यनजर गरेर मात्र शौचालय बनाऔं । बाटाघाटामा गाईवस्तु नबााधौं । फोहोर नगरौं, यसले गाविसको व्ययभार घट्छ साथै तपाई हाम्रो स्वास्थ्य राम्रो हुन्छ ।