ऐतिहासिक विराटनगर जुट मिल सञ्चालन गर्न माग

मोहन भट्टराई

मोरङ, २४ भदौ । दुई वर्षदेखी वन्द रहेको विराटनगर जुटमील संचालन गर्न स्थानियवासीहरुले माग गरेका छन ।

विराटनगर उपमहानगरलालिकाको मिल्स एरिया रानी स्थित १९ र २० नं वडाका वासिन्दाहरुले वन्द जुटमील संचालनमा ल्याएर रोजगारी दिनुपर्ने माग गरेका हुन । जुटमिल संरक्षण तथा  संचालन संघर्ष समितीले शनिवार ओजना गरेको अन्तरकृयाका सहभागिहरुले यस्तो माग गरेका हुन् । ‘करोडौको सम्पत्ति भएको र ऐतिहासिक महत्व वोकेको देशको सवैभन्दा पुरानो  विराटनगर जुटमील संरक्षण गरेर पुन संचालनमा ल्याउन सकिए हजारौ मजदुरहरुले काम पाउाछन्’– विराटनर जुटमील संचालन तथा संरक्षण समितीका अध्यक्ष अमृत महतोले भने ‘यसले सरकारको स्वरोजगार कार्यक्रमलाई पनि सहयोग पुग्छ ।’

ऐतिहासिक महत्व वोकेको विराटनगर जुटमील विभिन्न समस्याले गर्दा संचालन हुन नसकेपछि सरकारले दुई वर्षअघि पुर्णरुपमा वन्द गरेको थियो ।

अध्यक्ष महतोका अनुसार जूट मिलको लागि सरकारले १० करोड लगानि गरे मील सञ्चालनमा आउन सक्छ । उनले मील सञ्चालनमा आए दैनिक ५५ मेट्रकटन जुट उत्पादन हुदा १० लाख रुपैया दैनिक  नाफा हुनुसक्ने दावी समेत गरे । ‘त्यतिमात्र हैन, जुट मिल सन्चालन भए विराटनगरका ३ हजार वेराजगारहरुले रोजगारी पाउने छन्’– अध्यक्ष महत्तोले भेन ।

संघर्ष समितीका उपाध्यक्ष पदम सुव्वाले विगतमा सरकारले निकासा गरेको रकम जुटमीलको संरक्षण र संवद्र्धनमा भन्दा पनि अनियमीत कार्यमा खर्च भएकोले जुटमील धरासायि भएर वन्दहुन पुगेको भन्दै करोडौको लगानी भएको जुटमील दुध दिने गाई समान भएकोले वन्द गरेर कवाडी वनाउन नहुनेमा जोड दिए । ‘मिल नचलाउादा भोक भोकै मर्ने अवस्था आएको छ’–सुब्बाले भने ‘यहा मिल त थुप्रै बन्द भएका छन् तर यो विराटनगर जुट मिलले इतिहास बोकेको छ । यसलाई संचालन गर्नु जरुरी छ ।’

अन्तरकृया कार्यक्रममा एमाओवादीका विराटनगर नगर ईन्चार्ज देवराज भण्डारीेले जुटमील संचालन गर्न आफुहरुले पनि चासो दिएको र त्यसकालागि सरकारको ध्यान आर्किषत गर्ने वताए । ‘रोजगारीका लागि विदेशीने युवालाई रोक्नका लागि पनि मिल संचालन गर्नु अनिवार्य छ’– भण्डारीले भने । उनले व्यक्तिगत र दलगत स्वार्थ त्याग गरेर यो मिल संचालनका लागि पहल गर्न सबैसंग आग्रह समेत गरे ।

स्थानिय वुद्धिजीवी किशोर शाहीले विराटनगर जुटमील मात्र नभएर मिल्स एरियामा वन्द भएका सवै उधोगहरु संचालन गर्न र थप उद्योग खोल्ने वातावरण सरकारले सृजना गरिदिनुपर्ने माग गरे । उनले उधोग धन्दा एकपछि अर्कोगर्दै वन्द भएपनि मिल्स एरिया मिलविनाको वन्दै गएको र स्थानिय सास्कृतीमा समेत समस्या उत्पन्न भएको वताए । विराटनगर जुटमीलका पुर्व मजदुर नेता आईतवार वहादुर तामाङले जुट मिल बन्द हुनुमा राजनीति, भ्रष्टाचार र पार्टीका कार्यकर्ता भर्ती केन्द बनाउनु प्रमुख कारण रहेको बताए । उनले अब विषेश आर्थिक क्षेत्र भित्र यो जुट मिललाई पनि समेटेर यहाका बेरोजगार मजदुरलाई काम दिनुपर्ने धारणा राखे ।

अन्तरकृयामा मधेशी जनअधिकार फोरम गणतान्त्रिकका स्थानिय प्रतिनिधि मो. ईकराहिम अन्सारि, फोरम नेपालका सत्य नारायण मण्डल लगायतले मिल्स एरियाको समस्याकावारेमा मजदुर युनियनहरु चुपलागेर वस्न नहुनेमा जोड दिए ।

नेपालकै पुरानो उधोगका रुपमा मानिदै आएको उक्त जुटमील निरन्तर घाटामा गएपछि सरकारले सवै कर्मचारी र कामदारहरुलाई गोल्डेन हेन्डसेक नीति अपनाएर विदाई गरेपछि मिल पुर्ण रुपमा वन्द हुन पुगेको हो ।

दुई वर्षदेखि बन्द रहेको देशकै जेठो विराटनगर जुटमिल पुन: सञ्चालनका लागि गरिएको माग सरकारले पूरा नगरे कडा आन्दोलन गर्ने चेतावनी संघर्ष समितिले दिएको छ । संस्थागत भ्रष्टाचार, ट्ेरड युनियनको गलत भूमिका, पूाजीपतिहरुको जुटमा एकाधिकार जमाउने परम्परा, सरकारी नीतिको अभाव तथा उद्योगको अस्तित्व समाप्त पार्ने उद्योगपतिहरुको निरन्तर प्रयासले विराटनगर जुटमिल टाट पल्टिएको समितिको दावी छ । उद्योगले २०–२५ जना मजदुर कर्मचारीबाहेक अन्य कर्मचारी र मजदुरहरुको अन्तिम भुक्तानी दिइसकेको छ भने हाल उद्योगका मेशिन र पूर्वाधार भने यथावत अवस्थामै छन् । संघर्ष समितिका अनुसार मेसिन चालु अवस्थामै बन्द भएकाले मेसिनलाई सफा गरी सञ्चालनमा ल्याउन कुनै कठिनाई हुने छैन ।

दैनिक सुतली (ट्वाइन) चार टन उत्पादन गर्न सकिएमा मासिक आम्दानी ७४ लाख ८८ हजार, जुट बोरा ४६ टन उत्पादन गर्न सके ९ करोड ८० लाख ७२ हजार मुनाफा गर्न सकिने विवरण दिइएको छ । यस्तै  उद्योग सञ्चालनबाट दुई करोड ७३ लाख मासिक खुद नाफा  गर्न सकिने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । ‘नो वर्क नो पे’ को सिद्धान्तमा जनशक्ति लगाउादा यस उद्योगबाट दैनिक नाफा सरदरमा दश लाख रुपैयाासम्म हुने देखिन्छ”– संघर्ष समितिका अध्यक्ष महत्तोले भने “यो उत्तम विकल्पको खोजी गरिएको हो ।”

कुल ६२ बिगाहा जमिनमा फैलिएको उद्योगको दुई अर्बभन्दा बढीको सम्पत्ति रहेको छ ।